Kościół i pałac w Nawrze - Informacja Turystyczna Chełmża

Kościół i pałac w Nawrze

Nawra wzmiankowana była w 1248 r. Według dokumentu biskupa chełmińskiego Heideryka, wioska w tymże roku stanowiła własność Fryderyka i Peregryna, rycerzy niemieckich, którzy otrzymali tę wieś od Krzyżaków.

Znajdujący się tu gotycki kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej zbudowano w XIV w. z kamienia polnego. Po zniszczeniach w czasie wojen szwedzkich został odbudowany i przebudowany w stylu barokowym po 1661 r. W późniejszym czasie dobudowano barokową wieżę zwieńczoną hełmem. W takiej formie dotrwał do naszych czasów.

Pierwotnie kościół nosił tytuł św. Mateusza, lecz w czasie wojen szwedzkich obrano na patronkę św. Katarzynę Aleksandryjską.

Barokowe wyposażenie wnętrza pochodzi z XVII i XVIII w., m.in. ambona z poł. XVIII w. W rokokowym ołtarzu głównym znajduje się siedemnastowieczny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, przywieziony w połowie XVII w. przez Bernarda Kruszyńskiego (sędziego ziemskiego chełmińskiego) z niewoli moskiewskiej, do której trafił podczas wojny z Moskwą w latach 16009 – 18. Wizerunek przed umieszczeniem go w kościele został przemalowany i obity rokokową trybowaną sukienką ze srebra, będącą wotum za cudowne uwolnienie z więzienia. Niezwykłe okoliczności zdobycia obrazu oraz późniejsze liczne fakty nadzwyczajnych łask doznawanych w Nawrze za przyczyną Matki Bożej sprawiły, że obraz ma status cudami słynącego. Wyrazem tego jest 60 srebrnych wotów wokół obrazu, podarowanych przez wdzięcznych czcicieli Matki Boskiej Nawrzańskiej.

Kościół w Nawrze wraz z okalającym go cmentarzem stanowi nekropolię rodową Kruszyńskich ( epitafium z 1815 r.) i Sczanieckich.

Dawną posiadłością rodową jest dziś zaniedbany zespół pałacowo-parkowy.

Pałac wzniesiony został w latach 1798-1804 przez architekta Hilarego Szpilowskiego (czołowego reprezentanta tzw. klasycyzmu warszawskiego), zapewne na miejscu poprzedniego dworu. Po bokach pałacu znajdują się dwie oficyny. Pałac częściowo przebudowano ok. 1869 r. (m.in. podwyższono o piętro).

W 1940 r. obiekt zajęli Niemcy dokonując dewastacji poprzez gruntowne przekształcenie wnętrz. Po II wojnie światowej zabytek był we władaniu PGR,

obecnie niszczeje.

Pałac nawrzański zlokalizowany jest w liczącym 8 ha parku krajobrazowym z przełomu XVIII i XIX wieku, z rozległym podjazdem, stawem i aleją lipową. Aleja łączy pałac z kościołem, stanowiąc jednocześnie oś widokową zamkniętą widokiem na pałac z jednego i na gotycki kościół z drugiego krańca.

W parku istniał system dróg i ścieżek, dziś w większości już nieczytelny. Obecnie wśród najstarszych drzew w parku znajduje się kilka egzemplarzy mających status pomników przyrody, m.in.: 4 sędziwe dęby szypułkowe oraz dwa młodsze, buk pospolity, jesion wyniosły i lipa drobnolistna.